تأثیر تنظیم کننده های رشد گیاهی بر خصوصیات فیزیولوژیک و روابط منبع و مخزن در برنج تحت تنش شوری

برنج گیاهی حساس به تنش شوری است و رشد و عملکرد آن تحت این تنش کاهش می یابد. هورمون های گیاهی که از مهم ترین عوامل داخلی تنظیم کننده رشد و توسعه در پاسخ به عوامل محیطی و ژنتیکی محسوب می شوند، می توانند در فرآیند شکل گیری قدرت منبع و مخزن و تولید عملکرد مطلوب در برنج تحت تنش شوری نقش اساسی ایفاکنند. در این پژوهش، اثرات مصرف خارجی اسیدآبسزیک (aba)، اکسین (iaa) ،سیتوکنین (ck) و اسید جیبرلیک (ga3) بر خصوصیات فیزیولوژیک، روابط منبع و مخزن در مرحله زایشی دو رقم حساس (ir29) و متحمل (ir651) به شوری برنج در شرایط 50 میلی مولار شوری (ec? 6 ds/m) و شاهد در آزمایشی گلخانه ای در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با ساختار اسپلیت فاکتوریل در سه تکرار در پژوهشکده تحقیقات بیوتکنولوژی کشاورزی کرج مطالعه گردید. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که عملکرد دانه، وزن هزار دانه و درصد دانه پرشده بطور معنی داری در هر دو رقم تحت تأثیر مصرف خارجی تنظیم کننده های رشد گیاهی قرار گرفت. کاربرد iaa و ck بر روی رقم حساس در شرایط تنش شوری از طریق تأثیر بر وزن هزار دانه و درصد دانه پر شده منجر به افزایش عملکرد دانه در مقایسه با شاهد شدند که حاکی از افزایش قدرت منبع و مخزن و کاهش تأثیر منفی تنش شوری در این رقم بواسطه مصرف این تنظیم کننده های رشد گیاهی می باشد. درحالی که مصرف خارجی aba و ga3 افزایش معنی داری را در عملکرد، اجزاء عملکرد و عملکرد بیولوژیک در مقایسه با شاهد نشان نداد. بررسی تأثیر تنظیم کننده های رشد گیاهی بر وزن خشک زیست توده برنج مشخص کرد که وزن خشک پانیکول بوسیله محلول پاشی با ck، وزن خشک برگ پرچم و سایر برگ ها توسط کاربرد iaa و نیز ck و وزن خشک ساقه بوسیله استفاده خارجی از ga3 در رقم حساس و متحمل برنج تحت تنش شوری و شرایط نرمال افزایش یافت. بررسی تأثیر تنظیم کننده های رشد بر غلظت عناصر نشان داد که محلول پاشی با هورمون iaa موجب کاهش غلظت na+ در اندام های هوایی گیاه برنج تحت تنش شوری می شود. کاربرد خارجی هورمون aba باعث افزایش k+ برگ و دانه در این گیاه می گردد. تنظیم کننده های رشد iaa و نیز aba با تأثیری مشابه هم در دانه و برگ ها و ga3 با اثر بر ساقه گیاه برنج موجب افزایش غلظت ca2+ در این اندام ها تحت تنش شوری و نرمال می شوند. غلظت cl- در تمامی اندام های هوایی گیاه در تیمار شاهد (عدم کاربرد هورمون) افزایش یافت، با آنکه کاربرد تنظیم کننده های رشد گیاهی اختلاف معنی داری را نشان نداند، اما کاربرد ck تا حدی در کاهش غلظت این یون سمی در برگ ها و ساقه موثر بود. هورمون iaa توانست مانع از کاهش شدید غلظت mg2+ در برگ های برنج تحت تنش شوری شود و در ابتدای تنش با افزایش آن به کارآیی فتوسنتز کمک نمود و منجر به فعالیت بهتر و نهایتاً تولید بیشتر برگ ها گردید. بررسی تأثیر تنظیم کننده های رشد گیاهی بر غلظت هیدرات های کربن گیاه نشان داد که غلظت این قندهای محلول کل در دانه و برگ بوسیله کاربرد aba و نیز ga3 و در ساقه بواسطه اثر iaa افزایش یافت. بعلاوه کاربرد iaa و ck بر محتوای نشاسته و ساکارز دانه و برگ های این گیاه تحت تنش شوری اثر افزایشی داشته است و میزان انتقال مواد فتوسنتزی از منبع و مخزن را افزایش داده است. کاربرد ck بیشترین تأثیر را بر افزایش غلظت گلوکز دانه، برگ و ساقه در ارقام مورد مطالعه تحت تنش شوری و شرایط نرمال داشته است. هورمون iaa نیز با نقشی مشابه توانست در افزایش این قند در اندام هوایی موثر واقع شود. همچنین این دو هورمون در افزایش غلظت قند فروکتوز در دانه و برگ ها موثر بودند. پروتئین کل برگ و دانه بواسطه تنش شوری کاهش یافتند اما کاربرد تنظیم کننده های رشد گیاهی ck و aba به تفکیک از یکدیگر منجر به افزایش غلظت پروتئین کل دانه و برگ در هر دو رقم تحت تنش شوری و شرایط نرمال شدند. کلروفیل a و b به عنوان مراکز مهم فتوسنتز گیاه و کلروفیل کل تحت تأثیر کاربرد aba قرار گرفتند و غلظت ها آنها بواسطه مصرف خارجی این هورمون کاهش یافت. در حالی که محلول پاشی با ck و iaa باعث افزایش غلظت کلروفیل ها در برگ پرچم در ارقام مورد بررسی شدند. کاربرد تنظیم کننده های رشد مذکور تأثیر معکوسی بر غلظت کارتنوئیدها داشتند. در شرایط تنش شوری غلظت هورمون aba در دانه و برگ پرچم برنج افزایش یافت. سطح این هورمون در رقم حساس بیش از رقم متحمل بود. محلول پاشی iaa باعث کاهش یا عدم افزایش غلظت aba دانه در هر دو رقم مورد مطالعه تحت تنش شوری شد. محلول پاشی با ck منجر به افزایش غلظت aba دانه گردید. تحت تنش شوری غلظت iaa در دانه و برگ پرچم در ارقام مورد مطالعه کاهش یافت. محلول پاشی iaa باعث شد تا مقدار کمبود این هورمون جبران گردد و فعالیت های فیزیولوژیک گیاه مطلوب گشته و گیاه به پتانسیل واقعی خود تحت تنش شوری نزدیک گردد. در صورتیکه کاربرد خارجی aba باعث کاهش غلظت اکسین در این ارقام گردید. همچنین محلول پاشی با ck نیز منجر به افزایش غلظت اکسین در دانه و برگ پرچم شد، که نقش تکمیلی این دو هورمون را در افزایش قدرت منبع و مخزن در برنج نشان می دهد.